Nhân dịp 80 năm ngày Ngày truyền thống ngành Cơ yếu Việt Nam (12/9/1945 - 12/9/2025), chúng tôi đã có dịp gặp gỡ với đồng chí Trần Văn Sơn, Nguyên Phó Trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ, Nguyên Tổng Biên tập (đầu tiên) của Tạp chí Cơ yếu (nay là Cơ yếu Việt Nam). Đồng chí đã chia sẻ hành trình trong việc kiến tạo một kênh thông tin vừa đảm bảo nhiệm vụ tối mật, vừa thực hiện sứ mệnh truyền tải tri thức, mở ra một chương mới cho công tác báo chí trong ngành Cơ yếu Việt Nam, góp phần quan trọng vào việc quảng bá hình ảnh của Ban và ngành Cơ yếu đến với lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Nhân dân, đồng thời đóng góp vào sự phong phú của báo chí cách mạng Việt Nam. 

Đồng chí Trần Văn Sơn (đứng thứ hai thừ trái sang) chụp ảnh kỷ niệm cùng các cán bộ Ban Cơ yếu Chính phủ trong chuyến công tác Nhật Bản năm 2012

Phóng viên: Thưa đồng chí Trần Văn Sơn, ngành Cơ yếu vốn được biết đến với tính chất bí mật, đặc thù. Vậy điều gì đã thôi thúc Ban Cơ yếu Chính phủ quyết định thành lập một ấn phẩm như Tạp chí Cơ yếu. Đặc biệt là sự ra đời của một tạp chí như vậy có vẻ mâu thuẫn với tính chất bảo mật của ngành? Liệu ranh giới giữa việc giữ bí mật thông tin và việc thông tin qua báo chí có phải là một thách thức lớn trong quá trình hình thành và phát triển của Tạp chí Cơ yếu không?

Đồng chí Trần Văn Sơn: Trước năm 2005, ngành Cơ yếu chỉ có có ấn phẩm “Thông tin Cơ yếu” xuất bản chủ yếu trong nội bộ. Với sự phát triển của ngành trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhất là sau Chỉ thị 41 của Bộ Chính trị, có sự thay đổi đáng kể. Trước đây, ngành Cơ yếu chủ yếu đáp ứng yêu cầu bảo mật thông tin chỉ đạo, chỉ huy cho Lãnh đạo, nhà nước các cấp trên các lĩnh vực hoạt động. Hơn hai mươi năm trở lại đây đã xuất hiện nhiều yêu cầu mới như: quản lý mật mã dân sự, bảo mật mạng máy tính, giám sát an ninh mạng, xác thực và bảo mật trong giao dịch điện tử... Những thông tin này cần phản ánh không chỉ trong nội bộ ngành Cơ yếu, mà còn phải đến các cấp lãnh đạo, chỉ huy từ Trung ương tới địa phương. Khi đó, Trưởng Ban Cơ yếu Chính phủ đã quyết định thành lập Tạp chí Cơ yếu.  

Những ngày đầu thành lập, Tạp chí Cơ yếu đối mặt với muôn vàn thử thách. Khó khăn lớn nhất là sự thiếu hụt nhân sự chuyên môn, khi người giỏi nghiệp vụ cơ yếu lại thiếu kỹ năng báo chí, các đồng chí học báo chí thì cần thời gian dài để nắm bắt nghiệp vụ của ngành. Cơ sở vật chất gần như không có gì, hoạt động với kinh phí eo hẹp trong Ban Nghiên cứu lịch sử, Tạp chí Cơ yếu gặp vô vàn trở ngại. Cán bộ chuyên trách phải gánh vác mọi việc, từ lên ý tưởng nội dung, vận động viết bài, đến biên tập, in ấn và phát hành. Dù gian khó, cả tập thể đã chung sức đồng lòng, vượt qua mọi thử thách. Nhờ đó, họ không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ mà còn ngày càng đúc rút được nhiều kinh nghiệm, giúp tạp chí phát triển vững vàng hơn theo thời gian.

Phóng viên: Là người đứng đầu Tạp chí trong giai đoạn sơ khai, đồng chí đã định hướng Tạp chí Cơ yếu trở thành kênh thông tin như thế nào để vừa đảm bảo tính chuyên sâu nghiệp vụ, vừa truyền tải được các nguyên tắc cơ bản và tinh thần của ngành đến cán bộ, nhân viên trong ngành Cơ yếu và độc giả? 

Đồng chí Trần Văn Sơn: Mở rộng phạm vi hoạt động của thông tin cơ yếu đồng nghĩa với việc phải thay đổi suy nghĩ về hoạt động của ngành trong thời kỳ tin học hóa, phân loại được thông tin cần phổ cập với thông tin cần giữ bí mật cho ngành. Đặc biệt, trong Ban biên tập phải có sự tham gia của các cơ quan chuyên môn nghiệp vụ của ngành. Thời gian đầu trách nhiệm của các thành viên Ban biên tập là rà soát, biên tập các nội dung có liên quan để đảm bảo các nguyên tắc, quy định của ngành. Khi lãnh đạo các cơ quan đơn vị sử dụng cơ yếu tiếp xúc với thông tin qua tạp chí, các đồng chí thêm hiểu biết, chia sẻ và ủng hộ, cũng như đặt ra các yêu cầu, nhu cầu đối với cơ yếu. 

Với một Tạp chí “không chuyên” mỗi năm phát hành được 4 số là một cố gắng lớn. Các biên tập viên rất cố gắng để hoạt động, các sự kiện lớn của ngành các đồng chí đều có mặt để cập nhật thông tin. Tổng biên tập “không chuyên” cũng dành thời gian để đọc và xem xét từng bài để phát hành có không sai sót. 

Chúng tôi thời đó đã làm việc cùng nhau, bổ sung kiến thức cho nhau. Thỉnh thoảng Ban biên tập có tổ chức đi thực tế, chủ yếu là để gắn kết tình cảm và trách nhiệm. Nhiều chuyến đi thời đó của chúng tôi có nhiều kỷ niệm, nhất là chuyến xuyên Việt vào đến Quảng Nam, Đà Nẵng.   

Tạp chí An toàn thông tin giới thiệu về các ấn phẩm trong Ban Cơ yếu Chính phủ tới độc giả

Phóng viên: Trong bối cảnh phát triển của báo chí hiện đại, theo đồng chí, Ấn phẩm Cơ yếu Việt Nam cần tiếp tục phát huy những giá trị cốt lõi nào để giữ vững vị thế và tiếp tục đóng góp vào sự phát triển chung của báo chí Việt Nam?

Đồng chí Trần Văn Sơn: Trong bối cảnh hiện nay, Ấn phẩm Cơ yếu Việt Nam là một ấn phẩm thuộc Tạp chí An toàn thông tin, đồng thười ngành Cơ yếu cũng phát triển và thay đổi rất nhiều, nhất là từ khi Luật Cơ yếu ra đời năm 2011, cả xã hội biết về vai trò, vị trí chức năng của Cơ yếu trong hệ thống nhà nước. Trong ngành còn có nhiều ấn phẩm khác của Tạp chí An toàn thông tin và các bản tin nội bộ, đội ngũ biên tập viên chuyên nghiệp cũng đã phát triển cả số lượng và chất lượng, đặc biệt là các công cụ hỗ trợ khá phong phú, việc chọn nội dung, vấn đề để phản ánh trong ấn phẩm Cơ yếu là rất quan trọng, kể cả vấn đề lý luận về ngành chứ không chỉ phản ảnh thông tin hoạt động của ngành.

Tôi nghĩ rằng, cần bình thường hóa các hội thảo trao đổi thông tin để có được nội dung phong phú phù hợp với đời sống hoạt động trong ngành. Nâng cao chất lượng, sâu sắc về nội dung phải là tiêu chí lớn của ấn phẩm, qua đó góp phần phát triển chung cho báo chí cách mạng Việt Nam. 

Phóng viên: Ấn phẩm Cơ yếu Việt Nam là một ấn phẩm chuyên ngành rất đặc thù. Theo đồng chí, sự hiện diện của Ấn phẩm đã góp phần như thế nào vào việc làm phong phú thêm thể loại và nội dung của hệ thống báo chí Việt Nam nói chung, vốn đa dạng với nhiều lĩnh vực khác nhau? 

Đồng chí Trần Văn Sơn: Sự ra đời của Tạp chí Cơ yếu (nay là Ấn phẩm Cơ yếu Việt Nam) đã là sự kiện quan trọng, vì lần đầu tiên một ngành kỹ thuật cơ mật đặc biệt như Cơ yếu có Tạp chí được cấp phép bởi Bộ Thông tin và Truyền thông để cung cấp, phản ánh thông tin hoạt động của ngành. Số lượng và phạm vi phát hành hạn chế, nhưng sự đóng góp của Ấn phẩm Cơ yếu Việt Nam cho hệ thống báo chí Việt Nam không vì thế mà hạn chế. Nội dung của Ấn phẩm phản ánh khá đa dạng, là hơi thở cuộc sống của một ngành đặc thù ít người biết tới.

Được phát hành rộng rãi hơn trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, Quân đội và Công an, chúng ta tuyên truyền được nhận thức, hiểu biết về ngành để họ ủng hộ, đặt hàng phục vụ... Trong điều kiện bùng nổ của mạng xã hội và các dạng truyền thông khác nhau, nếu sản phẩm của ta chỉ đơn thuần là báo giấy thì khó tránh khỏi bị coi nhẹ, ít quan tâm. Vì vậy cần vươn tới mạnh hơn trong chuyển đổi số và đa dạng hóa cách thức biểu hiện.

Phóng viên: Hiện nay Ban Cơ yếu đã có rất nhiều các ấn phẩm khác như Tạp chí An toàn thông tin bản in, Tạp chí An toàn thông tin điện tử, Bản tin pháp luật, Bản tin khoa học công nghệ,... đặc biệt là sắp tới Chuyên trang Cơ yếu Việt Nam điện tử sẽ đi vào hoạt động. Theo đồng chí, các ấn phẩm này đã thể hiện trách nhiệm của mình như thế nào trong việc truyền tải thông tin về một lĩnh vực quan trọng nhưng ít được công chúng biết đến? 

Đồng chí Trần Văn Sơn: Từ năm 2000 đã có Pháp lệnh Cơ yếu, sau đó một loạt Bộ Luật có liên quan như: Luật Giao dịch điện tử, Luật Viễn thông, Luật Công nghệ thông tin, Luật An toàn thông tin, Luật An ninh thông tin và Luật Cơ yếu chính thức được ban hành năm 2011. Sự xuất hiện các Luật này là đòi hỏi của cuộc sống và cũng là một cơ hội để ngành Cơ yếu phát triển cởi mở, thông thoáng với hàng loạt các chức năng mới tác động dến xã hội như: Quản lý mật mã dân sự, giám sát an ninh mạng, cung cấp chứng thực chữ ký số, bảo mật cơ sở dữ liệu trọng yêu của Quốc gia... Chuyên trang Cơ yếu Việt Nam điện tử đi vào hoạt động sẽ nằm trong khuôn khổ của An toàn thông tin nói chung, thì phù hợp hơn để được rộng rãi đối tượng tiếp cận vừa thể hiện trách nhiệm xã hội của cơ yếu, vừa thúc đẩy cơ yếu phát triển để đáp ứng nhu cầu đa dạng của đất nước. 

Vấn đề là cái gì cần tuyên truyền, cần mở rộng phạm vi hiểu biết, cái gì cần giữ gìn bí mật chuyên sâu của ngành thì vẫn phải chặt chẽ, hết sức chặt chẽ. Đó là vấn đề khó, nhất là đối với người trực tiếp phụ trách ấn phẩm này, phải có bản lĩnh và hiểu biết sâu sắc về ngành để xử lý. Nếu không khéo thì các quy định nghiệp vụ riêng của ngành sẽ bị công khai lên mạng. 

Một trong những yêu cầu của người làm báo chính thống là thông tin phải đúng, phải kịp thời, mặt khác tạp chí không chỉ là đưa tin mà phải phân tích định hướng có chiều sâu. Ấn phẩm trực tuyến không chỉ là những trang viết mà còn có cả video, những nội dung đa phương tiện.... thì sẽ gần gũi và sinh động với đông đảo độc giả, phát triển tốt kênh thông tin trực tuyến sẽ làm tăng tính tương tác với người đọc

Phóng viên: Qua chặng đường phát triển 80 năm ngành Cơ yếu và 30 năm phát triển báo chí trong Ban Cơ yếu Chính phủ, đồng chí có nhắn nhủ gì với những cán bộ Cơ yếu trong việc vừa bảo mật thông tin, vừa thực hiện công tác báo chí, truyền thông?

Đồng chí Trần Văn Sơn: Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngành Cơ yếu và 30 năm phát triển báo chí trong Ban tôi xin gửi đến toàn thể các nhà báo, phóng viên, biên tập viên, những người làm công tác báo chí trong và ngoài ngành lời chúc sức khỏe, hạnh phúc, tiếp tục phát huy bản lĩnh, đổi mới tư duy, hành động hiệu quả để có nhiều đóng góp xứng đáng cho sự phát triển của ngành trong giai đoạn hiện nay. Tôi tin là với phẩm chất tốt đẹp của người làm công tác cơ yếu, những người làm báo của Ban và ngành Cơ yếu sẽ lan tỏa những giá trị tích cực tới cộng đồng, tạo được niềm tin tươi sáng cho tương lai phát triển Ngành.

Báo chí trong Ban Cơ yếu đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ tuyên truyền về truyền thống ngành, phổ biến kiến thức nghiệp vụ chuyên sâu, xây dựng hình ảnh ngành và là cầu nối thông tin nội bộ, góp phần quan trọng vào sự phát triển và bảo vệ an toàn, bảo mật thông tin của lực lượng cơ yếu.

Phóng viên: Xin cảm ơn đồng chí! Trong hành trình mới, hành trình của báo chí hội nhập, với nhiều khí thế và thách thức mới, những người Cơ yếu làm báo hôm nay luôn mang trong mình niềm tự hào và ý thức trách nhiệm sâu sắc, nỗ lực rèn luyện để viết tiếp chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam. Tạp chí chuyên ngành, mang sứ mệnh đặc thù, góp phần làm phong phú bức tranh truyền thông quốc gia; Là thư ký trung thành của thời đại, là tiếng nói của nhân dân, đồng hành cùng Ban và ngành Cơ yếu Việt Nam trong việc triển khai xuất sắc các nhiệm vụ, cùng đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.