Tại cuộc thi VietChain Talents 2025 vừa qua, nhóm KMASC đến từ Học viện Kỹ thuật mật mã, Ban Cơ yếu Chính phủ đã giới thiệu dự án “Nền tảng chuỗi khối an toàn, bảo mật sử dụng mật mã của BCY và ứng dụng trong xây dựng Hệ thống Quản lý Văn bằng Chứng chỉ quốc gia” - Một giải pháp hạ tầng Blockchain có tính mở rộng và khả năng tích hợp cao. Để cùng khám phá và bàn luận rõ hơn về dự án này, Tạp chí An toàn thông tin tổ chức Tọa đàm “Quản lý văn bằng chứng chỉ quốc gia trên nền tảng chuỗi khối”, với sự tham gia của các khách mời là anh Phạm Văn Hưởng, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ thông tin, Học viện Kỹ thuật mật mã, Trưởng nhóm KMASC; Anh Lê Bá Cường, Giảng viên Khoa Công nghệ thông tin, Học viện Kỹ thuật mật mã, Thành viên nhóm KMASC.

Tọa đàm “Quản lý văn bằng chứng chỉ quốc gia trên nền tảng chuỗi khối”

Phóng viên: Hiện nay, công nghệ Blockchain đã và đang chứng minh được giá trị khi được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Với khả năng đảm bảo tính minh bạch, chống giả mạo và nâng cao độ tin cậy trong lưu trữ, chia sẻ dữ liệu, Blockchain ngày càng trở thành nền tảng công nghệ được nhiều quốc gia và tổ chức quan tâm triển khai. Trong bối cảnh đó, xin anh Hưởng cho biết, đâu là lý do khiến nhóm quyết định lựa chọn bài toán quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia - Một lĩnh vực liên quan trực tiếp đến giáo dục và xã hội, làm hướng ứng dụng trọng tâm cho dự án?

Anh Phạm Văn Hưởng: Về câu hỏi này, trước hết tôi xin được chia sẻ đôi nét về sản phẩm mà nhóm KMASC đã mang tới cuộc thi VietChain Talents 2025. Chúng tôi tập trung phát triển một nền tảng chuỗi khối được thiết kế với mức độ an toàn, bảo mật cao, trong đó tích hợp và ứng dụng trực tiếp thuật toán mật mã do Ban Cơ yếu Chính phủ xây dựng. Trên nền tảng công nghệ lõi này, nhóm triển khai hệ thống quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia, với mục tiêu tạo ra một giải pháp công nghệ vừa đảm bảo tính pháp lý, vừa tăng cường minh bạch và có tính thực tiễn cao.

Sở dĩ nhóm lựa chọn hướng đi này xuất phát từ một số lý do quan trọng như sau:

Thứ nhất, trong nhiều năm trở lại đây, vấn nạn văn bằng, chứng chỉ giả cùng tình trạng thiếu minh bạch, thiếu trung thực trong lĩnh vực giáo dục đã trở thành một vấn đề xã hội nhức nhối, gây ảnh hưởng không nhỏ tới niềm tin của người dân và chất lượng nguồn nhân lực.

Thứ hai, Blockchain hiện được xác định là một trong những công nghệ lõi, giữ vai trò trọng điểm trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Với ưu thế nổi bật về tính minh bạch, khả năng chống giả mạo và bảo đảm độ tin cậy trong quản lý dữ liệu, Blockchain đã chứng minh được giá trị ở nhiều quốc gia và lĩnh vực. Do vậy, việc lựa chọn Blockchain làm nền tảng cho hệ thống quản lý văn bằng, chứng chỉ không chỉ phù hợp với xu thế công nghệ, mà còn gắn liền với định hướng phát triển hạ tầng số của đất nước.

Thứ ba, phạm vi ứng dụng của hệ thống quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia là rất lớn, có thể triển khai trên quy mô toàn quốc và áp dụng cho tất cả các cấp, các loại hình đào tạo, từ phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, đại học cho đến sau đại học. Đây là một lĩnh vực ứng dụng vừa có ý nghĩa xã hội sâu sắc, vừa có khả năng mở rộng và phát triển bền vững.

Điểm nhấn đặc biệt trong ý tưởng của chúng tôi, đó là việc kết hợp công nghệ Blockchain với Hệ thống chứng thực chữ ký số chuyên dùng chính phủ. Cách tiếp cận này không chỉ bảo đảm tính pháp lý chặt chẽ cho văn bằng, chứng chỉ điện tử, mà đồng thời còn nâng cao độ tin cậy và khả năng chống gian lận trong toàn bộ quy trình quản lý, cấp phát và xác thực. Đây chính là giá trị quan trọng mà dự án mong muốn mang lại, góp phần xây dựng một hệ thống quản lý giáo dục hiện đại, phục vụ hiệu quả cho sự phát triển xã hội.

Phóng viên: Quả thực, công tác quản lý và xác thực văn bằng, chứng chỉ từ trước đến nay luôn tồn tại nhiều thách thức, không chỉ ở khía cạnh công nghệ mà còn cả trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý. Tuy nhiên, đây vốn không phải là câu chuyện mới mà đã được nhắc tới trong nhiều năm qua. Vậy điều gì đã trở thành động lực thôi thúc nhóm không chỉ dừng lại ở ý tưởng mà còn kiên trì theo đuổi và từng bước hiện thực hóa dự án này? Xin được lắng nghe chia sẻ từ anh Cường.

Anh Lê Bá Cường: Có thể khẳng định rằng Blockchain hiện nay được xem là một trong những công nghệ trọng điểm của quốc gia, có khả năng tạo ra đột phá trong quá trình chuyển đổi số trên nhiều lĩnh vực. Với vai trò là cán bộ công tác tại Ban Cơ yếu Chính phủ, chúng tôi nhận thức rất rõ về tầm quan trọng đặc biệt này. Chính vì vậy, được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Học viện Kỹ thuật mật mã, nhóm nghiên cứu KMASC đã được thành lập, với mục tiêu tập trung nguồn lực, trí tuệ và quyết tâm để thúc đẩy việc nghiên cứu và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ Blockchain một cách bài bản và hiệu quả. Đây là vấn đề mà chúng tôi đã đặt ra rất nhiều nỗ lực và quyết tâm.

Trong suốt quá trình đó, không chỉ bản thân chúng tôi mà cả cơ quan cũng đã dành nhiều thời gian và nguồn lực cho việc phát triển này. Trên cơ sở đó chúng tôi đã phát triển một nền tảng Blockchain đảm bảo tính an toàn và bảo mật. Như chia sẻ của anh Hưởng vừa rồi, giải pháp của nhóm KMASC được tích hợp các kỹ thuật mật mã tiên tiến của ngành Cơ yếu Việt Nam, đây chính là yếu tố cốt lõi, giúp bảo đảm tính pháp lý và độ tin cậy cao, đồng thời tạo nên sự khác biệt so với các giải pháp Blockchain phổ biến trên thế giới. Ứng dụng này có thể giải quyết bài toán quản lý văn bằng chứng chỉ cùng nhiều bài toán khác trong quá trình chuyển đổi số, đặc biệt là các mô hình Web3 đang nở rộ và phát triển mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu.

Ngoài ra, chúng tôi nhìn thấy tiềm năng to lớn của Blockchain không chỉ trong lĩnh vực giáo dục, mà còn ở nhiều mảng khác như quản lý tài sản số, quản lý dữ liệu dùng chung, bảo đảm tính toàn vẹn và ngăn ngừa sự can thiệp, sửa đổi trái phép. Điều này mang ý nghĩa then chốt, có thể áp dụng rộng rãi không chỉ trong các hoạt động kinh tế - xã hội, mà còn phục vụ thiết thực cho các yêu cầu trong lĩnh vực an ninh - quốc phòng. Chính tầm nhìn dài hạn và động lực đó đã thôi thúc chúng tôi kiên định theo đuổi, từng bước phát triển một giải pháp tổng thể, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mở ra cơ hội phát triển bền vững trong tương lai.

Phóng viên: Để quý độc giả có cái nhìn rõ ràng hơn về ý tưởng mà nhóm đang theo đuổi, xin mời anh Cường có thể chia sẻ và giới thiệu đôi nét tổng quan về dự án này.

Anh Lê Bá Cường: Dự án này là một trong những điểm khởi đầu của nhóm chúng tôi trên con đường nghiên cứu và ứng dụng công nghệ Blockchain. Trong quá trình triển khai, nhóm đã không ngừng học hỏi, nghiên cứu chuyên sâu và từng bước làm chủ, tùy biến các nền tảng Layer 1 như Hyberledger Fabric, Hyberledger Besu,…  Thay đổi mô-đun ký số, băm cho hệ thống hiện tại, tích hợp giải pháp mã hóa cơ sở dữ liệu, đồng thời tiến hành tối ưu hóa hiệu năng toàn hệ thống để có thể đáp ứng yêu cầu triển khai trên quy mô lớn. Điểm nổi bật và cũng là sự khác biệt quan trọng của giải pháp mà chúng tôi phát triển, đó chính là khả năng tích hợp trực tiếp các thuật toán mật mã chuyên dụng và thiết bị USB Token của Ban Cơ yếu Chính phủ - Đơn vị chủ quản của chúng tôi. Đây cũng chính là nền tảng mật mã quốc gia, bảo đảm tính pháp lý, an toàn và độ tin cậy ở mức cao nhất.

Anh Lê Bá Cường chia sẻ tại buổi Tọa đàm

Như tôi đã đề cập, việc ứng dụng công nghệ này vào bài toán quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia mới chỉ là một bước đi khởi điểm, một lời khẳng định về tính khả thi của nền tảng mà chúng tôi phát triển. Trong thời gian tới, nhóm dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng và hoàn thiện hơn nữa hệ thống, triển khai ứng dụng trong nhiều lớp bài toán khác nhau, không chỉ phục vụ trực tiếp cho các nhu cầu trong Ban và trong ngành Cơ yếu, mà còn hướng tới khả năng ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh và quốc phòng.

Phóng viên: Qua những thông tin vừa rồi, về cá nhân tôi có thể thấy được sự nhiệt huyết và hình dung rõ hơn về sản phẩm của nhóm. Vậy, so với nhiều dự án khác, theo anh Hưởng, điều gì đã tạo nên sự khác biệt của dự án hệ thống quản lý văn bằng chứng chỉ quốc gia trên nền tảng chuỗi khối?

Anh Phạm Văn Hưởng: Thực tế, tại Việt Nam hiện nay cũng đã có những sản phẩm liên quan đến công nghệ chuỗi khối cũng như các giải pháp quản lý văn bằng, chứng chỉ. Tuy nhiên, giải pháp mà nhóm chúng tôi phát triển mang những điểm khác biệt nổi bật, thể hiện ở bốn khía cạnh chính sau đây:

Bảo mật toàn diện: Giải pháp được thiết kế với cơ chế bảo mật xuyên suốt, từ tầng ứng dụng cho đến tầng lõi chuỗi khối. Ở tầng ứng dụng, toàn bộ dữ liệu điểm lưu trữ dữ liệu đều được mã hóa, bao gồm file, tin nhắn và cơ sở dữ liệu. Đơn cử như, giải pháp của chúng tôi mã hóa cả 3 loại cơ sở dữ liệu hạng nhẹ bao gồm: LevelDB, hệ quản trị SQL (MySQL, Maria DB) hay NoSQL (MongoDB). Với dữ liệu dạng file, nhóm KMASC sử dụng các thuật toán chuẩn quốc tế và thuật toán riêng của ngành Cơ yếu Việt Nam, đặc biệt là thuật toán MKV. Hệ thống còn được tích hợp cơ chế ký số và chứng thực số dựa trên Root CA của Ban Cơ yếu Chính phủ, nhằm đảm bảo tính pháp lý chặt chẽ. Ở tầng lõi chuỗi khối, chúng tôi kết hợp các thuật toán mã khối theo chuẩn quốc tế, ví dụ như AES hoặc thuật toán chuỗi khối riêng mật mã dân sự của Việt Nam. Thậm chí, hệ thống có thể mở rộng để tích hợp các thuật toán mang tính bí mật quốc gia do Ban Cơ yếu Chính phủ nghiên cứu, ứng dụng, phục vụ các yêu cầu đặc thù trong lĩnh vực an ninh - quốc phòng. Đồng thời, chúng tôi cũng thay thế toàn bộ hệ thống CA và ký số ngay trong lõi chuỗi khối, tạo nên sự độc lập và chủ động hoàn toàn.

Cải tiến về hiệu năng: Chúng tôi đã thay thế cơ sở dữ liệu gốc của Fabric CA bằng hệ quản trị cơ sở dữ liệu thuần C, từ đó giúp tối ưu tốc độ xử lý, tăng hiệu năng toàn hệ thống và bảo đảm khả năng vận hành ổn định khi triển khai ở quy mô lớn.

Quản lý văn bằng số: Đây không chỉ là một giải pháp kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa tiên phong trong việc tham mưu, hoàn thiện hành lang pháp lý để đưa văn bằng số vào ứng dụng thực tiễn. Phạm vi ứng dụng trải rộng từ bậc tiểu học, trung học, đại học cho tới sau đại học, có khả năng mở rộng sang các lĩnh vực khác có nhu cầu quản lý, xác thực dữ liệu minh bạch.

Kiến trúc mở mang tính tổng quát: Kiến trúc hệ thống mà chúng tôi xây dựng không chỉ phục vụ cho quản lý văn bằng, chứng chỉ mà còn có thể xem như một khuôn mẫu tổng quát áp dụng cho nhiều lĩnh vực khác nhau. Ví dụ như quản lý định danh số, quản lý tài nguyên số hay logistics. Ý tưởng xuyên suốt của chúng tôi là kết hợp giữa hệ thống chứng thực chữ ký số chuyên dùng của chính phủ hoặc chứng thực chữ ký số quốc gia với công nghệ Blockchain, từ đó đưa ra giải pháp tổng thể cho nhiều bài toán thực tiễn khác nhau.

Phóng viên: Quan tâm hơn đến khía cạnh kỹ thuật cốt lõi của dự án, hệ thống được xây dựng trên hạ tầng Blockchain bảo mật cao với các giải pháp ký số và đặc biệt là tích hợp module mật mã do Ban Cơ yếu Chính phủ nghiên cứu và phát triển. Với vai trò là thành viên của dự án, thưa anh Cường, điều gì đã khiến nhóm đưa ra quyết định lựa chọn sử dụng các module mật mã của Ban Cơ yếu Chính phủ, thay vì áp dụng những thuật toán, giải pháp ký số vốn đã quen thuộc và phổ biến trên phạm vi toàn cầu? Xin anh chia sẻ thêm góc nhìn của mình về lựa chọn này.

Anh Lê Bá Cường: Bản thân chúng tôi là cán bộ công tác trong ngành Cơ yếu Việt Nam. Ban Cơ yếu Chính phủ là cơ quan mật mã quốc gia, có chức năng đặc thù trong nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp mật mã, bảo vệ thông tin bí mật nhà nước. Đây là nền tảng khoa học - công nghệ, đồng thời cũng là thế mạnh riêng có mà KMASC được thừa hưởng, tạo nên sự khác biệt so với các nhóm nghiên cứu khác.

Việc sử dụng các thuật toán mật mã quốc gia của ngành Cơ yếu cũng giúp chúng tôi đảm bảo một yếu tố cực kỳ quan trọng: Chủ động công nghệ. Nếu chỉ phụ thuộc vào thuật toán nước ngoài, nguy cơ bị phụ thuộc, thậm chí lộ lọt thông tin hoặc tồn tại các backdoor là điều khó tránh khỏi. Ngược lại, khi sử dụng thuật toán mật mã của Ban Cơ yếu Chính phủ, chúng tôi có toàn quyền kiểm soát, nắm chắc quy trình thiết kế, triển khai và đánh giá bảo mật. Điều này mang lại tính độc lập, tự chủ cho nền tảng Blockchain, đồng thời tạo được niềm tin khi triển khai ở quy mô quốc gia và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Bên cạnh đó, hệ thống của chúng tôi được thiết kế bảo mật toàn diện cũng như có sự hỗ trợ trực tiếp về chuyên môn và công nghệ từ Học viện Kỹ thuật mật mã, do vậy nhóm chúng tôi có lợi thế trong việc tích hợp sâu các thuật toán này vào cả tầng lõi chuỗi khối lẫn tầng ứng dụng. Đây chính là yếu tố mang tính thực tiễn và pháp lý cao khi áp dụng vào các hệ thống quản lý trọng yếu, ví dụ như quản lý văn bằng, chứng chỉ quốc gia.

*còn tiếp…