Mở đầu

Những năm vừa qua, tình hình thế giới có nhiều biến động nhanh chóng, khó lường, xung đột vũ trang, chiến tranh thương mại có chủ đích làm đứt gẫy chuỗi cung ứng, sự phức tạp của an toàn, an ninh không gian số, đặc biệt với sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán lượng tử và các công nghệ nền tảng khác, làm gia tăng áp lực bảo mật, đòi hỏi nguồn nhân lực cơ yếu phải có bước chuyển mình cả về tổ chức, tư duy, nguồn nhân lực và công nghệ, trong đó nguồn nhân lực chất lượng cao là nhân tố trung tâm, động lực then chốt cho sự phát triển bền vững của ngành Cơ yếu.  Việc xây dựng đội ngũ cán bộ cơ yếu giỏi về nghiệp vụ, mạnh về công nghệ, có khả năng tham mưu và xử lý mọi tình huống an toàn, bảo mật trên các không gian khác nhau không chỉ là yêu cầu chuyên môn, mà còn là nhiệm vụ cấp bách, có ý nghĩa chiến lược trong giai đoạn mới. Đây là điều kiện tiên quyết để ngành Cơ yếu phát huy vai trò nòng cốt, bảo đảm an toàn tuyệt đối thông tin lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và góp phần tích cực vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.

Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực hiện nay

Trong nhiệm kỳ vừa qua, Ban Cơ yếu Chính phủ đã tập trung xây dựng đội ngũ chuyên gia, cán bộ quản lý, nghiên cứu, giảng dạy có học hàm, học vị cao; cán bộ trẻ có tư duy đổi mới, năng lực số và kỹ năng hiện đại. Đồng thời, phát huy vai trò hạt nhân của Học viện Kỹ thuật mật mã (Ban Cơ yếu Chính phủ) trong đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao trong toàn Ngành; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, bước đầu xây dựng hệ sinh thái gắn kết giữa đào tạo - nghiên cứu - sản xuất, triển khai giải pháp, sản phẩm. Nhiều chương trình, đề án chuyên đề về công tác cán bộ được triển khai; công tác quy hoạch, bố trí cán bộ theo vị trí việc làm sát với thực tiễn từng đơn vị. Học viện Kỹ thuật mật mã đã được chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo, ứng dụng công nghệ số trong giảng dạy và quản lý đào tạo, kết hợp lý thuyết với thực hành, lý luận với thực tiễn. Chương trình đào tạo được xây dựng khoa học, bám sát nhiệm vụ cấp thiết của Ngành, tập trung các công nghệ tiên tiến như tính toán lượng tử, mật mã hậu lượng tử, thiết kế vi mạch, chuỗi khối, bảo mật thiết bị, giám sát an ninh mạng, tiền mã hoá. Đội ngũ giảng viên được quan tâm nâng cao trình độ và học hàm, học vị; cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm liên tục được đầu tư nâng cấp hiện đại, phục vụ hiệu quả công tác đào tạo, nghiên cứu.

Thượng tướng Lê Huy Vịnh, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, làm việc tại Học viện Kỹ thuật mật mã về công tác đào tạo nguồn nhân lực chuyển đổi số

Ban Cơ yếu Chính phủ đã đặc biệt chú trọng đào tạo chuyên sâu trình độ chuyên gia cho các nhóm nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới; gửi cán bộ đi nghiên cứu sinh tại các cơ sở đào tạo hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực như thiết kế vi mạch, trí tuệ nhân tạo, tính toán hiệu năng, mật mã lượng tử, khoa học máy tính. Cùng với đó, triển khai cơ sở dữ liệu quản lý cán bộ và thực hiện Đề án chuyển đổi số toàn diện, chuẩn hoá đội ngũ cán bộ theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu mới. 

Đến nay, đội ngũ cán bộ, nhân viên toàn Ngành có bước chuyển dịch về chất lượng trình độ, tập trung vào các trình độ Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Thạc sĩ và Đại học. Đặc biệt, toàn Ngành có hơn 20 cán bộ Đại học, 02 Thạc sĩ, 14 Tiến sĩ tốt nghiệp từ các nước có trình độ mật mã tiên tiến như Nga, Nhật, Pháp và 168 Thạc sĩ, 08 Tiến sĩ được đào tạo chuyên sâu về mật mã và an toàn thông tin tại Học viện Kỹ thuật mật mã. Cuối nhiệm kỳ, tỷ lệ cán bộ trình độ cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ) tăng trên 80%; hình thành 12 nhóm chuyên gia chuyên sâu về thuật toán mật mã, tính toán lượng tử, thiết kế chip bảo mật, chuỗi khối, giám sát an ninh mạng, tiền mã hoá, kiểm định sản phẩm, kỹ thuật tấn công - phòng thủ mạng. Đây là tiền đề để ngành Cơ yếu chủ động làm chủ công nghệ lõi, công nghệ nền và triển khai hiệu quả Chương trình khoa học và công nghệ mật mã đến năm 2030.

Tuy nhiên, đánh giá toàn diện về lực lượng cơ yếu trong toàn Ngành cho thấy còn một số tồn tại, hạn chế: Trình độ chuyên môn giữa lực lượng cơ yếu các cấp, các địa phương chưa đồng đều. Tỷ lệ cán bộ có kiến thức nền vững chắc về an ninh mạng, kỹ thuật điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, chuỗi khối, bảo mật hệ thống tích hợp còn chưa cao. Một số cán bộ nhân viên cơ yếu chưa đáp ứng yêu cầu tác nghiệp số, kỹ năng chuyển đổi số, quản trị dữ liệu, an toàn hệ thống thông tin, nhất là tại chính quyền địa phương hai cấp. Một bộ phận cán bộ làm tốt vai trò vận hành hệ thống nhưng vẫn còn hạn chế năng lực tham mưu, thiếu kỹ năng dự báo, hoạch định chính sách bảo mật trong môi trường tác nghiệp mới tại cơ quan, đơn vị. Thiếu hụt lực lượng cơ yếu chuyên trách tại một số địa phương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, vùng sâu, vùng xa, nhất là lực lượng cơ yếu Công an nhân dân; cơ chế tuyển dụng và luân chuyển cán bộ chưa đủ linh hoạt; chính sách đãi ngộ chưa có sức thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao.

Yêu cầu thực tiễn đối với cán bộ cơ yếu trong kỷ nguyên số 

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cơ yếu trong bối cảnh mới hiện nay, ngành Cơ yếu cần:

Một là, quá trình chuyển đổi số toàn diện trong các cơ quan Đảng, Nhà nước theo tinh thần các Nghị quyết của Bộ Chính trị đang thúc đẩy việc số hóa toàn bộ quy trình quản lý, điều hành, nhất là tại hệ thống chính quyền địa phương hai cấp. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về lực lượng cơ yếu có khả năng bảo đảm an toàn, bảo mật thông tin liên thông trên nền tảng số, đồng thời trực tiếp hỗ trợ triển khai kỹ thuật tại chỗ, sát cánh cùng cấp ủy, chính quyền địa phương trong xử lý tình huống nghiệp vụ thực tế.

Hai là, sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, máy tính lượng tử đang làm gia tăng tính phức hợp và độ rủi ro trong việc bảo mật các hệ thống thông tin, quản lý, điều hành, chỉ huy tác chiến, điều khiển sản xuất và cung cấp dịch vụ công. Nhân lực cơ yếu buộc phải thích ứng nhanh với yêu cầu tác nghiệp trong môi trường mạng tích hợp, có tư duy hệ thống, khả năng phân tích, đánh giá, xử lý tình huống trong điều kiện tác nghiệp đa dạng, đa không gian.

Ba là, trước xu thế leo thang của chiến tranh mạng, hoạt động gián điệp công nghệ cao và nguy cơ lộ lọt dữ liệu bí mật ngày càng hiện hữu, ngành Cơ yếu cần xây dựng lực lượng tác chiến có chiều sâu, chủ động, tinh nhuệ, hiện diện ở mọi vị trí, từ cấp xã, phường, các trung tâm dữ liệu, đến các điểm kiểm soát và bảo mật trọng yếu trong không gian số và hệ thống thông tin quốc gia. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là yêu cầu về tổ chức lực lượng có chiều sâu, có bản lĩnh chính trị vững vàng và sẵn sàng ứng phó linh hoạt trong mọi tình huống an ninh phi truyền thống.

Các thách thức trên đòi hỏi chuyển biến mạnh mẽ về tư duy, mô hình, phương thức đào tạo và chiến lược phát triển đội ngũ cán bộ cơ yếu theo hướng "đa năng, chuyên sâu, linh hoạt và thích ứng cao".

Nhóm tác giả của Ban Cơ yếu Chính phủ nhận giải Nhất Giải thưởng Sáng tạo khoa học - công nghệ Việt Nam năm 2024

Các giải pháp đột phá để xây dựng đội ngũ cán bộ cơ yếu vững mạnh, đáp ứng nhiệm vụ thời đại

Để đạt được mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng Cơ yếu cách mạng, chính quy, hiện đại, bài báo này đề xuất một số giải pháp trọng tâm, mang tính đột phá và chiến lược dài hạn. Các giải pháp được đưa ra nhằm bảo đảm tính thực tiễn cao, khả thi và phù hợp với đặc điểm, điều kiện cụ thể của Ban Cơ yếu Chính phủ nói riêng và ngành Cơ yếu Việt Nam nói chung.

Một là, thống nhất nhận thức, nâng cao trách nhiệm trong toàn hệ thống về công tác xây dựng đội ngũ: Toàn ngành Cơ yếu cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và thống nhất nhận thức rằng, phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, là yếu tố then chốt, sống còn, quyết định trực tiếp đến khả năng hoàn thành nhiệm vụ chính trị, cũng như năng lực thích ứng với yêu cầu phát triển và mở rộng chức năng, nhiệm vụ của ngành Cơ yếu trong giai đoạn mới. Xác định đây là nhiệm vụ chiến lược, xuyên suốt của cả hệ thống, gắn với trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu, cơ quan tham mưu và mỗi cán bộ, đảng viên.

Hai là, đổi mới căn bản nội dung, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng theo hướng thực tiễn - hiện đại - số hoá: Tập trung đổi mới toàn diện công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực tác nghiệp thực tiễn, kỹ năng số, tư duy hệ thống, phương pháp làm việc khoa học và tinh thần kỷ luật công vụ. Nội dung đào tạo phải gắn với yêu cầu thực tiễn trong triển khai chuyển đổi số hệ thống chính trị, xây dựng nền hành chính phục vụ và bảo đảm bảo mật, liên thông dữ liệu tại chính quyền địa phương hai cấp. Tổ chức đào tạo theo mô hình tích hợp, “may đo” theo vị trí việc làm; triển khai đa phương thức (trực tiếp - trực tuyến - thực địa), kết hợp mô phỏng tình huống, huấn luyện tại chỗ, sát hạch thực hành. Đồng thời, xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời cho cán bộ cơ yếu; đầu tư phát triển thư viện điện tử, hệ thống quản lý học tập (Learning Management System - LMS); chuẩn hóa và số hóa giáo trình, tài liệu đào tạo, kết nối với dữ liệu cán bộ để phục vụ truy xuất, đánh giá và điều chỉnh quá trình bồi dưỡng. Tăng cường đào tạo chuyên sâu kỹ năng tác nghiệp thực tiễn cho đội ngũ cơ yếu tại bộ, ngành, địa phương; quy hoạch và bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, chuyên gia từ các nhà khoa học, cán bộ thực tiễn và cán bộ khoa học công nghệ cơ yếu đã nghỉ hưu.

Ba là, đẩy mạnh đào tạo chính quy, xây dựng vững chắc đội ngũ cơ yếu được đào tạo chính quy, bài bản, chuyên sâu: Tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo chính quy tại Học viện Kỹ thuật mật mã, bảo đảm cung cấp hiệu quả và chất lượng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn giỏi, bản lĩnh chính trị vững vàng, đáp ứng tốt yêu cầu tác nghiệp kỹ thuật, nghiệp vụ cơ yếu và an toàn số, khả năng thích ứng nhanh. Phát triển đồng bộ đội ngũ cán bộ quản lý, nghiên cứu, giảng dạy, triển khai kỹ thuật, hướng tới xây dựng lực lượng tinh gọn, chuyên sâu và chuyên nghiệp.

Sinh viên Học viện Kỹ thuật mật mã tham gia cuộc thi an toàn và bảo mật thông tin toàn quốc CIS 2024

Bốn là, tổ chức đào tạo hiệu quả việc gửi đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chuyên gia ở các nước có trình độ khoa học công nghệ tiên tiến: Triển khai các chương trình đào tạo chuyên gia theo hướng nghiên cứu, phát triển gắn với các lĩnh vực chiến lược như tính toán lượng tử, mật mã hậu lượng tử, thiết kế chip bảo mật chuyên dụng, bảo vệ dữ liệu lớn, ứng dụng chuỗi khối, phòng thủ không gian mạng… Đẩy mạnh cử cán bộ đi học tập, nghiên cứu tại các cơ sở đào tạo quốc tế uy tín theo hướng trọng tâm, trọng điểm; đồng thời xây dựng cơ chế theo dõi, khai thác hiệu quả nguồn lực chuyên gia sau đào tạo. Tổ chức đào tạo “theo vệt”, liên tục, liền mạch, theo nhóm chuyên gia mạnh, phù hợp với đặc điểm chuyên sâu, dài hạn của từng hệ Cơ yếu.

Năm là, gắn quá trình đào tạo với tác nghiệp thực tiễn, triển khai sản phẩm cụ thể: Tổ chức đào tạo theo hướng gắn lý thuyết với thực hành, học đi đôi với làm, đào tạo gắn với nhiệm vụ cụ thể, nhà trường gắn với thực tiễn đơn vị. Đặc biệt, cần đưa quá trình nghiên cứu, phát triển sản phẩm, giải pháp bảo mật, an toàn thông tin trở thành môi trường học tập thực tế, nơi cán bộ được rèn luyện năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, cải tiến quy trình và hoàn thiện kỹ năng, phương pháp tác nghiệp. Đây là hình thức đào tạo hiệu quả, sát thực tiễn, tiết kiệm và có tác động trực tiếp đến chất lượng đội ngũ, đặc biệt là cán bộ làm công tác khoa học, kỹ thuật và triển khai các giải pháp cơ yếu.

Sáu là, triển khai hiệu quả chính sách luân chuyển, biệt phái có thời hạn để nâng cao năng lực thực tiễn: Thực hiện luân chuyển, biệt phái có thời hạn đối với cán bộ chuyên môn, cán bộ trẻ đến các đơn vị có tính chất đặc thù, nhiệm vụ khó, phức hợp hoặc các hệ khác nhau trong ngành Cơ yếu để rèn luyện toàn diện. Qua đó, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ “tinh thông nghiệp vụ, am tường thực tiễn”, có tư duy tổng hợp và khả năng xử lý linh hoạt trong môi trường tác nghiệp đa dạng.

Bảy là, chuẩn hoá theo tiêu chuẩn vị trí việc làm, xây dựng lộ trình phát triển cán bộ: Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá, lộ trình phát triển cho từng vị trí công tác, từng nhóm vị trí việc làm. Trên cơ sở đó, thực hiện đánh giá, phân loại, quy hoạch, đào tạo, sử dụng, bổ nhiệm theo hướng công khai, minh bạch, có cơ chế giám sát. Việc phát triển cán bộ phải gắn chặt với nhu cầu nhiệm vụ, định hướng chuyên sâu và năng lực thực tế, tạo điều kiện phát triển bền vững và đồng bộ.

Tám là, phát huy hiệu quả mô hình tự đào tạo tại đơn vị, theo phương thức “người giỏi đi trước kèm người mới đi sau”: Khuyến khích mạnh mẽ tinh thần tự học, tự bồi dưỡng tại chỗ. Mỗi đơn vị cần tổ chức đào tạo tại chỗ một cách bài bản, cấp trên đào tạo cho cấp dưới, cán bộ giỏi kèm cặp, hướng dẫn cán bộ yếu hơn. Đây là hình thức vừa linh hoạt, vừa hiệu quả trong điều kiện nhiệm vụ nặng nề, phân tán và yêu cầu kỹ thuật chuyên sâu đặc thù như ngành Cơ yếu. Cần xác định đây là giải pháp nền tảng, thiết thực, bảo đảm tính kế thừa, liên tục trong phát triển đội ngũ.

Cuối cùng, xây dựng chuẩn kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ cơ yếu làm nền tảng cho công tác đào tạo và đánh giá cán bộ: Tập trung xây dựng hệ thống chuẩn đầu ra về kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ cơ yếu theo từng nhóm vị trí việc làm, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và định hướng phát triển của Ngành trong giai đoạn mới. Trên cơ sở đó, hình thành khung năng lực cán bộ, nhân viên cơ yếu làm căn cứ để thiết kế, điều chỉnh, đánh giá chương trình đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng và chuẩn hóa lộ trình phát triển nghề nghiệp. Đồng thời là căn cứ quan trọng để thực hiện đánh giá định kỳ, phân loại cán bộ khách quan, công bằng; làm căn cứ xét thi đua, đề bạt, bố trí, sử dụng cán bộ hiệu quả, nâng cao chất lượng đội ngũ toàn ngành.

Kết luận

Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện và yêu cầu ngày càng cao về bảo mật, an toàn thông tin trong toàn hệ thống chính trị, việc phát triển nguồn nhân lực cơ yếu chất lượng cao không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài, mang tính quyết định đối với sự phát triển bền vững của toàn Ngành. 9 nhóm giải pháp được đề xuất trên mang tính tổng thể, đồng bộ, kết hợp hài hòa giữa đào tạo chính quy, thực tiễn, chuyên sâu; giữa phát triển cá nhân, tổ chức và hệ thống; giữa năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, tác phong, kỷ luật công vụ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức. Các giải pháp không chỉ chú trọng đổi mới nội dung, phương pháp và mô hình đào tạo mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời, khung năng lực theo vị trí việc làm, cũng như cơ chế phối hợp giữa các cấp, ngành trong tổ chức triển khai.

Để hiện thực hóa các giải pháp này, cần có sự lãnh đạo nhất quán của cấp ủy, sự vào cuộc đồng bộ của các cơ quan tham mưu, các cơ sở đào tạo và đặc biệt là tinh thần tự học, tự rèn luyện của từng cán bộ cơ yếu. Việc phát triển nguồn nhân lực cơ yếu không thể tách rời các yêu cầu chiến lược về bảo đảm tuyệt đối bí mật, an toàn thông tin lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, chỉ huy của lực lượng vũ trang gắn với  bảo vệ chủ quyền số quốc gia, xây dựng chính quyền số. Đây chính là nền tảng căn cốt để ngành Cơ yếu Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt, tin cậy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.