BỐI CẢNH MỚI VÀ NHỮNG YÊU CẦU CẤP THIẾT ĐỐI VỚI KHCN MẬT MÃ
Trải qua 80 năm lịch sử hào hùng, gắn liền với những chặng đường đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ngành Cơ yếu Việt Nam luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ tuyệt đối mạch máu thông tin lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và lực lượng vũ trang trong mọi tình huống. Trong đó KHCN, đặc biệt là KHCN mật mã, không chỉ là công cụ mà đã trở thành yếu tố quyết định trực tiếp đến năng lực và sức mạnh chiến đấu của toàn Ngành.
Hiện nay, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của KHCN lại càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Sự trỗi dậy của Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data) và đặc biệt là mối đe dọa từ máy tính lượng tử đang đặt ra những thách thức chưa từng có đối với an ninh quốc gia. Bên cạnh đó, cuộc chiến trên không gian mạng ngày càng trở nên khốc liệt, phức tạp, trở thành một phương thức tác chiến phi truyền thống song hành cùng các cuộc chiến tranh công nghệ cao. Nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, bảo đảm an toàn cho các hệ thống thông tin trọng yếu, các cơ sở dữ liệu quốc gia và phục vụ công cuộc chuyển đổi số đang đặt lên vai ngành Cơ yếu những trọng trách nặng nề, đòi hỏi một nền tảng KHCN vững chắc và có những bước đi đột phá nghiên cứu, làm chủ các xu hướng công nghệ mật mã của tương lai.
MỘT SỐ KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KHCN THỜI GIAN QUA
Với vai trò là cơ quan tham mưu, giúp Trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về hoạt động khoa học công nghệ mật mã trong toàn Ngành Cơ yếu, Vụ KH-CN đã chủ trì xây dựng và triển khai các kế hoạch, chương trình KHCN có trọng tâm, trọng điểm; tổ chức và kết nối các nguồn lực nghiên cứu; xây dựng tiêu chí định lượng cho sản phẩm đầu ra của các nhiệm vụ KHCN; tập trung nghiên cứu về các sản phẩm công nghệ chiến lược như công nghệ lượng tử, hậu lượng tử, bảo mật cho thiết bị di động và IoT đáp ứng yêu cầu bảo mật và ATTT lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy của Đảng, Nhà nước và của các ngành, các cấp trong mọi tình huống.
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, quyết liệt của Đảng ủy, Lãnh đạo Ban Cơ yếu Chính phủ, sự tham mưu và tổ chức thực hiện của Vụ KH-CN, các hoạt động KHCN đã đi vào nề nếp, bài bản và đạt được những thành tựu toàn diện, mang tính đột phá trên nhiều mặt công tác. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, trong công tác xây dựng văn bản quản lý: Nhằm tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc, thống nhất cho hoạt động cơ yếu và bảo mật thông tin trên toàn quốc, Vụ KH-CN đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tham mưu Lãnh đạo Ban trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản pháp lý như: Nghị định số 40/2013/NĐ-CP và sau này được thay thế bằng Nghị định số 01/2024/ NĐ-CP, quy định chi tiết về hoạt động mật mã để bảo vệ bí mật nhà nước; Quy chế Quản lý nhiệm vụ KHCN (Quyết định số 144/QĐ-BCY năm 2017 và thay thế bằng Quyết định số 843/QĐ-BCY ngày 25/12/2024); Thông tư số 61/2023/TT-BQP ngày 17/9/2023 Quy định Hợp tác quốc tế về Cơ yếu; các quy trình, quy định cụ thể hóa các khâu từ đề xuất, xét duyệt, triển khai đến nghiệm thu, đưa công tác quản lý KHCN đi vào chuyên nghiệp, hiệu quả, tránh chồng chéo, lãng phí.
Thứ hai, trong công tác nghiên cứu, phát triển KHCN mật mã: Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác nghiên cứu KHCN đối với sự phát triển của Ngành Cơ yếu Việt Nam, Vụ KH-CN đã tham mưu Lãnh đạo Ban Cơ yếu Chính phủ về định hướng nghiên cứu có trọng tâm, trọng điểm nhằm đảm bảo đủ các sản phẩm để bảo mật thông tin bí mật nhà nước trên kênh truyền cũng như khi lưu trữ. Đến nay, Ngành Cơ yếu Việt Nam đã nghiên cứu, thiết kế, chế tạo và làm chủ một hệ thống đa dạng các sản phẩm, giải pháp bảo mật và ATTT hiện đại, đa dạng phù hợp với từng đối tượng sử dụng, từng môi trường sử dụng cụ thể, có khả năng tích hợp sâu rộng với các hệ thống công nghệ thông tin - viễn thông trọng yếu của quốc gia đáp ứng nhu cầu đảm bảo sản phẩm mật mã phục vụ triển khai Chính phủ điện tử, Chính phủ số, kinh tế số.
Về lĩnh vực đánh giá hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm mật mã, Vụ KH-CN đã nghiên cứu, xây dựng và đề xuất ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn mật mã để bảo mật thông tin bí mật nhà nước. Đến nay, hơn 60 bộ tiêu chuẩn về kỹ thuật mật mã để bảo vệ thông tin bí mật nhà nước trên nhiều lĩnh vực được ban hành. Đặc biệt, việc nghiên cứu, thiết kế và công bố Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 14263:2024 về thuật toán mã khối MKV dùng cho mật mã dân sự đã khẳng định vị thế, chủ quyền của Việt Nam trong lĩnh vực KHCN mật mã.
Năng lực nghiên cứu của Ngành đã được khẳng định qua nhiều giải thưởng lớn trong lĩnh vực KHCN như: Giải Nhì Khoa học trẻ của Bộ Quốc phòng, giải Nhì và giải Nhất giải thưởng KHCN Vifotech các năm 2023, 2024.
Thứ ba, trong công tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu và mở rộng hợp tác quốc tế:
Nhận thức rõ con người là trung tâm của mọi sự phát triển, Vụ KH-CN đã chú trọng tham mưu Lãnh đạo Ban Cơ yếu Chính phủ thành lập các nhóm nghiên cứu chuyên sâu trong các lĩnh vực mật mã lượng tử, blockchain, bán dẫn với mục tiêu đi tắt, đón đầu, ứng dụng KHCN tiên tiến của thế giới, không để bị động, bất ngờ. Bên cạnh đó, Vụ đã phối hợp chặt chẽ với các cơ sở đào tạo trong và ngoài Ngành huy động nguồn lực qua các hình thức hợp tác nghiên cứu với các đối tác hàng đầu trong nước (như Viettel, CMC, các trường đại học lớn) và quốc tế (Liên bang Nga, Nhật Bản, Pháp) để đào tạo chuyên sâu, nhằm bổ sung nguồn lực chất lượng cao, góp phần nâng cao tiềm lực KHCN của ngành Cơ yếu.
GIẢI PHÁP CHIẾN LƯỢC NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC KHCN TRONG GIAI ĐOẠN MỚI
Bước vào giai đoạn mới với những thời cơ và thách thức chưa từng có, để hiện thực hóa tầm nhìn 2045 theo tinh thần Nghị quyết số 56-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong giai đoạn tới, Vụ KH-CN sẽ tiếp tục tham mưu Lãnh đạo Ban định hướng phát triển KHCN của Ngành theo hướng đồng bộ, hiện đại, với các trọng tâm đột phá sau:
Thứ nhất, cần xác định định hướng phát triển KHCN mật mã ngành Cơ yếu trong từng giai đoạn, vừa phải phù hợp với khả năng của Ngành, vừa phải bắt kịp với những tiến bộ của thời đại, hướng đến các nhiệm vụ trọng tâm, trọng yếu của ngành như Bảo vệ bí mật nhà nước; giám sát ATTT, an ninh mạng; xây dựng kế hoạch nghiên cứu KHCN mật mã theo từng giai đoạn. Với sự phát triển mạnh mẽ của KHCN, nhu cầu hiện đại hóa ngành Cơ yếu là rất cấp thiết, đòi hỏi chúng ta cần phải có những loại hình mật mã mới chống lại sự tấn công lượng tử để bảo vệ thông tin cấp độ Tuyệt mật phù hợp triển khai trong các môi trường online phục vụ công cuộc chuyển đổi số đang diễn ra hết sức mạnh mẽ, toàn diện.
Thứ hai, cần tiếp tục đổi mới, hoàn thiện chính sách, pháp luật về KHCN và đổi mới sáng tạo theo hướng phù hợp với cơ chế thị trường và thông lệ, chuẩn mực quốc tế; tạo sự đồng bộ, thống nhất, hiệu quả trong tổ chức thực hiện. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong tư duy, hành động, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu, xác định phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo là nhiệm vụ trung tâm trong phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng để thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thứ ba, xây dựng, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, thay đổi cả về “chất” và “lượng” của nguồn nhân lực phục vụ công tác nghiên cứu, phát triển KHCN mật mã đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Bảo đảm sử dụng có hiệu quả ngân sách nhà nước và có chính sách thu hút nguồn lực từ bên ngoài dành cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo; ưu tiên, tập trung nguồn lực xây dựng cơ sở vật chất, phát triển nguồn nhân lực và thị trường KHCN, hợp tác quốc tế.
Thứ tư, hợp tác quốc tế là mục tiêu và phương thức để tiếp cận khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới, thu hút nguồn lực cho các hoạt động KHCN mật mã, trên cơ sở bảo đảm tính độc lập, tự chủ, chặt chẽ, tuân thủ các quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước. Thúc đẩy hội nhập sâu rộng, mở rộng hợp tác quốc tế, nhất là với các đối tác truyền thống, cũng như các đối tác chiến lược và tận dụng cơ hội từ các hoạt động hợp tác nghiên cứu, đào tạo, tư vấn với tổ chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế để tiếp cận, chuyển giao, ứng dụng khoa học và công nghệ tiên tiến, các chuẩn mực quốc tế.
Thứ năm, đẩy mạnh công tác thông tin KHCN, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu KHCN tập trung, đồng bộ; ứng dụng công nghệ số và các nền tảng hiện đại nâng cao chất lượng và hiệu quả thông tin hỗ trợ đắc lực công tác nghiên cứu, hoạch định chiến lược, nâng cao năng lực đội ngũ, đáp ứng yêu cầu phát triển của Ngành.
Cuối cùng, cần tăng cường năng lực dự báo chiến lược về xu thế phát triển của KHCN; đẩy mạnh ứng dụng KHCN tiên tiến, hiện đại, nghiên cứu và phát triển công nghệ mới; gắn nhiệm vụ phát triển KHCN với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, hội nhập quốc tế. Ưu tiên nghiên cứu phát triển các hệ thống mật mã có khả năng kháng máy tính lượng tử, các giải pháp kỹ thuật nghiệp vụ mật mã đảm bảo an toàn trước những kỹ thuật tấn công, thám mã tiên tiến, hiện đại.
KẾT LUẬN
Chặng đường 80 năm đã hun đúc nên một ngành Cơ yếu Việt Nam anh hùng, với truyền thống “Trung thành, tận tụy, đoàn kết, kỷ luật, sáng tạo”. Trong dòng chảy lịch sử đó, KHCN luôn là dòng huyết mạch nuôi dưỡng sức mạnh của Ngành. Những thành tựu đạt được không chỉ là các sản phẩm, thiết bị mà còn là sự trưởng thành của một đội ngũ cán bộ nghiên cứu, sự tự chủ về công nghệ và một vị thế mới của KHCN mật mã Việt Nam.
Trước một kỷ nguyên mới với nhiều thời cơ và thách thức đan xen, với sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Lãnh đạo Ban Cơ yếu Chính phủ, Vụ KH-CN cùng toàn thể cán bộ làm công tác KHCN trong toàn Ngành sẽ luôn nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đã đề ra, xây dựng nền KHCN mật mã Việt Nam hiện đại, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
[Quý độc giả đón đọc Tạp chí An toàn thông tin số 4 (086) 2025 tại đây]
