Đặt sandbox ở trung tâm để thúc đẩy đổi mới

Góp ý tại phiên họp, nhiều đại biểu nhấn mạnh tầm quan trọng của cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) nhằm gỡ bỏ rào cản pháp lý và tạo không gian cho sản phẩm AI phát triển trong phạm vi giới hạn. Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) đề nghị dự thảo cần quy định rõ hơn việc miễn, giảm nghĩa vụ pháp lý không chỉ trong Luật AI mà cả các luật liên quan. Các ví dụ từ Nhật Bản, Trung Quốc được nêu ra cho thấy các mô hình thử nghiệm như xe tự lái, máy bay tự lái đều được áp dụng các quy định linh hoạt.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) đề xuất mở rộng phạm vi sandbox cho doanh nghiệp khởi nghiệp và viện nghiên cứu, coi kết quả thử nghiệm là tiêu chí rút gọn đánh giá sự phù hợp, qua đó rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.

Làm rõ quản lý rủi ro trong y tế và yêu cầu bảo vệ người dân

Ở lĩnh vực y tế, đại biểu Trần Khánh Thu (Hưng Yên) cho rằng AI mang lại giá trị lớn trong chẩn đoán và điều trị nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu sử dụng không đúng cách. Đại biểu nêu trường hợp bệnh nhân tự dùng kết quả chẩn đoán của AI để mua thuốc, dẫn đến biến chứng, đặt ra yêu cầu pháp lý về trách nhiệm của các bên liên quan. Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về phân loại rủi ro, bảo mật dữ liệu sức khỏe và trách nhiệm của nhà cung cấp AI y tế.

Nhiều ý kiến cũng đề nghị dự thảo cần có phụ lục minh họa về các mức độ rủi ro, tương tự cách tiếp cận của EU.

Chính phủ khẳng định cần thiết ban hành Luật AI sớm

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết trên thế giới mới có EU, Hàn Quốc, Nhật Bản ban hành Luật AI, nên việc Việt Nam chủ động xây dựng luật là rất quan trọng để đảm bảo phát triển AI có hệ thống, thu hút đầu tư và phục vụ chiến lược quốc gia.

Theo Bộ trưởng, Luật AI là luật khung, tập trung vào nguyên tắc và cơ chế quản trị, đảm bảo linh hoạt trước tốc độ phát triển nhanh của công nghệ. Các quy định kỹ thuật sẽ được chi tiết hóa bằng nghị định.

Bộ trưởng làm rõ cách tiếp cận quản trị AI dựa trên ba tầng tương tự quản trị trí tuệ con người: quản lý dữ liệu đầu vào; quản lý quá trình ra quyết định qua pháp luật và chuẩn mực; và quản lý đầu ra bằng chế tài. Luật định hướng AI phải minh bạch, phục vụ con người và không thay thế vai trò quyết định của con người. Trách nhiệm của nhà phát triển, nhà cung cấp, nhà triển khai và người dùng đều được xác định rõ.

Bên cạnh đó, Nhà nước sẽ xây dựng hạ tầng AI quốc gia, gồm trung tâm siêu tính toán và dữ liệu AI dùng cho nghiên cứu và phát triển mô hình tiếng Việt, tránh phụ thuộc vào nền tảng nước ngoài; ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật, khuyến khích mã nguồn mở và thúc đẩy AI xanh.

Phát triển nhưng đảm bảo an toàn

Dự thảo luật chia hệ thống AI thành ba mức rủi ro: thấp, trung bình và cao, đồng thời bổ sung hành vi bị cấm. Với các hệ thống rủi ro cao, doanh nghiệp phải chuẩn bị hồ sơ an toàn và chịu cơ chế tiền kiểm tối thiểu kết hợp hậu kiểm.

Bộ trưởng cho rằng các vấn đề của AI có thể được giải quyết bởi chính AI, từ đào tạo nhân lực đến phát hiện vi phạm đạo đức hay xử lý deepfake. Luật cần hài hòa giữa phát triển và an toàn, hướng đến việc chung sống với AI một cách khôn ngoan.

Luật phải vì con người, có độ mở để không tụt hậu

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, trước hết và trên hết Luật Trí tuệ nhân tạo cần phải vì con người, hướng đến con người và phải bảo vệ con người. Trên cơ sở tính toán nhanh và chính xác của trí tuệ nhân tạo, chỉ con người mới có thể thổi hồn giá trị nhân văn. Luật cần thiết kế để đảm bảo mọi ứng dụng trí tuệ nhân tạo đều phục vụ lợi ích cộng đồng, không gây tổn hại đến nhóm yếu thế, không tạo ra bất kỳ bình đẳng mới trong xã hội.

Luật Trí tuệ nhân tạo vừa phải thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa phải đủ linh hoạt cho tương lai. Các nền tảng AI đang thay đổi từng ngày, từng giờ, nếu luật đóng quá, chúng ta sẽ tụt hậu; nếu luật có độ mở, có định hướng chiến lược rõ ràng, chúng ta có thể tận dụng được lợi thế. Vì vậy luật cần thiết kế các quy định theo nguyên tắc có khả năng cập nhật, tránh đi vào các chi tiết mang tính ngắn hạn.