Đồng chí Phan Mạnh Cường, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền trình bày tham luận tại Lễ mở ký Công ước Liên Hợp quốc về chống tội phạm mạng

Trong giai đoạn từ 2024 đến nay, Cục Phòng, chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam với tư cách là đơn vị tình báo tài chính của Việt Nam, đã tổng rà soát hơn 400 giao dịch đáng ngờ liên quan đến TSMH. Tại Phiên họp cấp cao “Chia sẻ kinh nghiệm và thông lệ tốt nhất trong việc thu thập chứng cứ điện tử trong điều tra liên quan đến tiền mã hóa và rửa tiền” tại Lễ mở ký Công ước Liên Hợp quốc về phòng chống tội phạm mạng, đồng chí Phan Mạnh Cường, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền đã trình bày tham luận về rủi ro và thách thức trong điều tra tội phạm liên quan đến tài sản mã hoá. Sau đây là những nội dung chính trong bài tham luận:

Nhận diện rủi ro và thách thức trong điều tra tội phạm liên quan đến tài sản mã hoá

Tại Việt Nam, Báo cáo Đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền giai đoạn 2018 - 2022 đã xác định:

- Rủi ro đối với nhà cung cấp dịch vụ ví, quản lý tài sản ảo và quỹ đầu tư tài sản ảo được xếp hạng ở mức Cao.

- Rủi ro đối với TSMH ổn định xếp hạng ở mức Cao.

- Rủi ro đối với tài sản ảo dạng chứng khoán, tài sản ảo tiện tích, tài sản ảo nền tảng, xếp hạng ở mức Trung bình cao.

Qua thời gian nghiên cứu, tìm hiểu, công tác điều tra tội phạm liên quan đến TSMH, nhận thấy thị trường này mang ba đặc tính khiến công tác điều tra, truy vết và thu thập chứng cứ trở nên đặc biệt khó khǎn: Giao dịch ẩn danh và phi tập trung; Xuyên biên giới và tốc độ cao; Khó thu hồi và dễ che giấu.

Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng của Việt Nam bước đầu nhận diện một số hành vi rửa tiền trên thị truờng TSMH, như sau:

- Lợi dụng hệ thống xác thực lỏng lèo của sàn giao dịch TSMH (sử dụng giấy tờ giả/cho phép giao dịch ẩn danh).

- Trộn TSMH phi pháp với TSMH hợp pháp; Chuyển giá trị sang TSMH cá nhân (privacy coin) để hoán đổi với TSMH hợp pháp; Tách nhỏ và trộn lẫn thông qua nhiều địa chỉ ví, tránh ngưỡng giám sát.

- Tạo các dự án giả, dùng TSMH phi pháp để mua, chuyển ra ví thứ 3 (ví sạch) để giao dịch; hủy/đánh sập dự án để che vết; Thành lập/giao dịch thông qua các tổ chức không tuân thủ quy định về PCRT; Tạo các NFT khó định giá để giao dịch TSMH phi pháp.

Như đã đề cập, qua quá trình rà soát hơn 400 giao dịch đáng ngờ liên quan đến TSMH từ năm 2024 đến nay, Cục Phòng, chống rửa tiền đã có văn bản chuyển giao thông tin các giao dịch có dấu hiệu liên quan đến TSMH cho lực lượng Công an để xem xét, xác minh và xử lý theo thẩm quyền. Một số vụ việc, cơ quan Công an đề nghị hỗ trợ cung cấp thông tin tài khoản của cá nhân có dấu hiệu rửa tiền bằng TSMH, tiền kỹ thuật số cũng đã được Cục Phòng, chống rửa tiền xử lý, cung cấp thông tin bổ sung.

Cam kết vói FATF và nỗ lực của Việt Nam trong thực hiện hành động phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố trong triển khai vận hành thị trường tài sản mā hóa

Theo Khuyến nghị 15 của Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF), để quản lý và giảm thiểu rủi ro phát sinh từ TSMH, các quốc gia cần phải đảm bảo rằng các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo bị quản lý về PCRT/TTKB và được cấp phép hoặc đăng ký, cũng như phải chịu sự giám sát của những hệ thống giám sát hiệu quả để đảm bảo tuân thủ với các biện pháp liên quan theo yêu cầu của các Khuyến nghị của FATF.

Việt Nam đã cam kết với FATF trong việc xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh đối với tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo, đồng thời chứng minh việc thực thi các quy định bao gồm các biện pháp đảm bảo tuân thủ.

Đồng thời, truớc sự phát triển nhanh chóng các loại TSMH cũng như yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn trong nước, ngày 14/6/2025, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số - văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên điều chỉnh toàn diện lĩnh vực công nghệ số và là cơ sở pháp lý quan trọng để xây dựng khuôn khổ quản lý thị trường tài sản số tại Việt Nam. Tiếp đó, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 09/9/2025 về việc triển khai thí điểm thị trường TSMH tại Viêt Nam.

Trên cơ sở đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt trong triển khai vận hành thị trường TSMH như sau:

(1) Tổ chức cung cấp dịch vụ TSMH có các trách nhiệm thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt áp dụng với tổ chức tài chính, đáp úng yêu cầu quốc tế của Khuyến nghị 15 của FATF bao gồm quy tắc travel rules. Hành vi vi phạm quy định pháp luật, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, bị xử lý theo quy định pháp luật hình sự hoặc xử lý vi phạm hành chính.

(2) Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chủ trì thu thập, xử lý và phân tích, trao đổi, cung cấp, chuyển giao thông tin theo quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền.

Định hướng trong thời gian tới

Hoàn thiện hành lang pháp lý: Hiện nay, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngân hàng Nhà nước nói chung và Cục Phòng, chống rửa tiền nói riêng, là xây dựng nền tảng pháp lý, kỹ thuật và cơ chế phối hợp - cả trong nước và quốc tế, để chuẩn bị cho giai đoạn thực thi sâu hơn sau này, trong đó, nội dung quan trọng là hướng dẫn việc nhận biết và báo cáo giao dịch đáng ngờ, cung cấp thông tin cho cơ quan chức nǎng.

Phát triển hạ tầng kỹ thuật, tăng cường năng lực cho Cục Phòng, chống rửa tiền trong phân tích báo cáo giao dịch đáng ngờ về TSMH: Đào tạo cán bộ phân tích, trang bị công cụ, giải pháp phục vụ phân tích giao dịch TSMH.

Tǎng cưòng hợp tác, phối hợp (trong nước và quốc tế) về phòng, chống rửa tiền liên quan đến TSMH: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nhận thức tầm quan trọng trong công tác hợp tác trong nước và quốc tế về vấn đề này. Với khuôn khổ pháp lý đầy đủ, toàn diện về phòng chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ tiếp tuc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có thẩm quyền trong nước và tăng cường hợp tác với các đơn vị tình báo tài chính nước ngoài trong việc chia sẻ thông tin liên quan đến rửa tiền, tội phạm nguồn của rửa tiền, tài trợ khủng bố nhằm hỗ trợ và tăng cường cho công tác điều tra, truy tố, xét xử và thu hồi tài sản liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Cuộc chiến chống tội phạm trong lĩnh vực TSMH, rửa tiền trong kỷ nguyên số không thể thành công nếu mỗi quốc gia hành động đơn lẻ. Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng và quyết tâm chung của cộng đồng quốc tế sẽ góp phần thúc đẩy mạnh mẽ công tác phòng, chống tội phạm mạng nói chung, công tác phòng, chống rửa tiền nói riêng.