Những tiêu chuẩn mới và áp lực tuân thủ

Trước làn sóng tấn công mạng ngày càng tinh vi nhắm vào các phương tiện thông minh, ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuẩn hóa và bắt buộc tuân thủ hàng loạt tiêu chuẩn an ninh mạng nghiêm ngặt.

Một trong những khung tiêu chuẩn quan trọng nhất là ISO/SAE 21434, cung cấp một phương pháp tiếp cận có cấu trúc để xác định, phân tích, đánh giá và xử lý các mối đe dọa và lỗ hổng an ninh mạng tiềm ẩn trong xe hơi. Tiêu chuẩn này yêu cầu bảo vệ xuyên suốt toàn bộ vòng đời của xe, từ thiết kế, phát triển, thử nghiệm, sản xuất, cho đến vận hành và bảo trì sau bán hàng. ISO/SAE 21434 không phải là quy định pháp lý bắt buộc ở mọi quốc gia, nhưng nó là khung kỹ thuật được chấp nhận rộng rãi để giúp các hãng xe tuân thủ các quy định pháp lý như UNECE WP.29 R155.

Song song với đó, TISAX (Trusted Information Security Assessment Exchange) - chương trình do Hiệp hội các Nhà sản xuất ô tô Đức (VDA) khởi xướng, đang trở thành “giấy thông hành” bảo mật cho các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng ô tô. Các hãng xe, nhà cung cấp linh kiện, phần mềm và dịch vụ đều phải trải qua đánh giá TISAX để chứng minh năng lực bảo mật thông tin trước khi hợp tác, đảm bảo chuỗi cung ứng đạt mức an toàn thống nhất.

Ngoài ra, Auto-ISAC đóng vai trò là cộng đồng thúc đẩy nhằm chia sẻ thông tin và phân tích thông tin tình báo về các rủi ro an ninh mạng trong toàn lĩnh vực ô tô, tổ chức này thường xuyên phát hành các hướng dẫn, cảnh báo sớm. Vào tháng 02/2025, Auto-ISAC công bố báo cáo “Software Bill of Materials (SBOM) Informational Report”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc minh bạch phần mềm và phối hợp hiệu quả hơn trong quản lý phần mềm. Việc liệt kê chi tiết thành phần phần mềm trong từng xe giúp nhà sản xuất nhanh chóng xác định và vá lỗ hổng khi có sự cố. Ngoài ra, Auto-ISAC cũng cập nhật “Best Practice Guides” và tài liệu hướng dẫn ngành, trong đó có đề cập việc SBOM là một trong các chủ đề quan trọng trong hướng dẫn mới.

Các hãng lớn như Toyota, Tesla, BMW, Volkswagen đều thành lập đội ngũ trung tâm điều hành bảo mật (Security Operation Center - SOC) riêng cho lĩnh vực ô tô, có nhiệm vụ giám sát, phát hiện và phản ứng với các mối đe dọa 24/7. Tuy nhiên, ngay cả những “ông lớn” này cũng từng bị tấn công, từ việc rò rỉ API ứng dụng di động cho đến lỗi xác thực trong hệ thống OTA. Áp lực tuân thủ tiêu chuẩn giờ đây không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là yếu tố sống còn để bảo vệ uy tín thương hiệu và niềm tin của người tiêu dùng.

Việt Nam và xu hướng đón đầu sớm

Dù chưa phải quốc gia sản xuất ô tô lớn, Việt Nam đang có những bước đi đáng chú ý trong lĩnh vực an ninh mạng ô tô. Tại Hội thảo FIDO Munich và Hội nghị bBàn tròn FIDO về ngành ô tô, VinCSS đã chia sẻ sáng kiến giúp gia tăng đáng kể an ninh bảo mật cho phương tiện thông minh.

Sáng kiến của VinCSS tận dụng giao thức FIDO Device Onboarding (FDO) được phát triển bởi Liên minh FIDO. FDO sẽ giúp quá trình tích hợp các thiết bị IoT vào ô tô thông minh đơn giản và bảo mật hơn, đảm bảo rằng chỉ những thực thể được xác thực mới có thể tương tác với các thiết bị và phương tiện.

Bằng cách thiết lập một môi trường an toàn, giao thức FDO bảo vệ phần mềm và dữ liệu của phương tiện thông minh khỏi các cuộc tấn công giả mạo hoặc thay đổi trái phép. Nhờ đó, tin tặc không thể giải mã hay cài đặt các phần mềm độc hại, tăng cường tính bảo mật cho toàn bộ chuỗi cung ứng trong suốt vòng đời sản xuất và phân phối, sử dụng phương tiện.

Trước đó, VinCSS cũng đã trình làng giải pháp triển khai mạng FDO đầu tiên trên thế giới tại Đài Bắc (Đài Loan), giúp quá trình triển khai thiết bị mạng được rút ngắn đến 10 lần, thuận tiện và bảo mật hơn. Năm 2023, công ty này cũng trình diễn thành công bộ giải pháp quản lý đỗ xe thông minh FDO tại Hội nghị thượng đỉnh FIDO châu Á - Thái Bình Dương.

VinCSS cũng đang hợp tác với nhiều đối tác quốc tế như Autocrypt (Hàn Quốc), GoGoByte (Trung Quốc) để phát triển hệ thống an ninh mạng cho xe điện, hướng đến thị trường toàn cầu. Đây là bước đi chiến lược trong bối cảnh VinFast và các doanh nghiệp công nghệ Việt đang muốn vươn ra quốc tế.

Bảo mật: Yếu tố sống còn của xe thông minh

Xe thông minh là hệ sinh thái kết nối phức tạp, nơi dữ liệu, phần mềm và an toàn vật lý giao thoa. Một lỗ hổng nhỏ trong module định vị hoặc hệ thống giải trí có thể trở thành cánh cửa cho tin tặc điều khiển phương tiện, gây tai nạn hoặc tống tiền người dùng.

Vấn đề không còn là “có bị tấn công hay không” mà là “bị tấn công khi nào và thiệt hại ra sao”. Bởi vậy, các nhà sản xuất, các công ty công nghệ, đơn vị quản lý và cả người dùng cần thay đổi tư duy: an ninh mạng không phải là “phụ kiện thêm sau” mà là một phần thiết yếu trong thiết kế sản phẩm.

Để duy trì tính bảo mật, dưới đây là một số giải pháp mà các hãng xe có thể lưu ý:

- Mô hình hóa mối đe dọa và đánh giá rủi ro: Xác định các mối đe dọa an ninh mạng, bề mặt tấn công và lỗ hổng ngay từ đầu chu kỳ phát triển.

- Lập kế hoạch ứng phó sự cố: Xây dựng chiến lược ứng phó sự cố mạng với các vai trò và quy trình leo thang được xác định rõ ràng.

- Thiết kế bảo mật từ thiết kế đến phát triển hệ thống: Cài đặt cơ chế mã hóa, xác thực, phân tách mạng giữa hệ thống điều khiển và giải trí ngay từ giai đoạn thiết kế.

- Cập nhật OTA an toàn: Mỗi bản cập nhật phần mềm phải được xác minh, ký số và kiểm tra toàn vẹn trước khi cài đặt.

- Kiểm thử tấn công định kỳ: Tổ chức diễn tập, thuê chuyên gia độc lập kiểm tra khả năng chống xâm nhập.

- Đào tạo và nhận thức: Đưa an ninh mạng ô tô vào chương trình đào tạo kỹ sư và kỹ thuật viên. Người dùng cũng cần nâng cao kiến thức bắt đầu từ vệc hiểu rủi ro khi kết nối xe với mạng Wi-Fi hoặc thiết bị Bluetooth.

- Hợp tác quốc tế: Tham gia các sáng kiến và liên minh toàn cầu về an ninh ô tô thông minh, chia sẻ dữ liệu mối đe dọa và tiêu chuẩn hóa quy trình phản ứng sự cố.

Kết luận

An ninh mạng ô tô đang trở thành một trong những thách thức trọng yếu của kỷ nguyên xe thông minh. Trong khi thế giới chứng kiến ngày càng nhiều sự cố lớn, Việt Nam có cơ hội bước vào cuộc chơi này bằng chính năng lực công nghệ, sáng tạo và hợp tác toàn cầu. Cuộc đua mới đã bắt đầu và chiến thắng không chỉ nằm ở tốc độ, mà ở sự an toàn và bền vững